Zes jaar geleden spraken we elkaar ook, destijds over Venereal Dawn (2014). Nu lijkt zes jaar een lange radiostilte, maar jullie hebben bepaald niet stilgezeten. Beluister je die plaat trouwens nog weleens?
Ik heb 'm al tijden niet meer gedraaid. In de tijd dat zo'n plaat ontstaat, beluister je eerst de ruige mix heel vaak en als je de teksten en zanglijnen maakt, luister je hele dagen naar die nummers. Daarna worden de mixes steeds beter en op een gegeven moment krijg je de bijna-finale mix. Die draai je helemaal kapot. Het rare is dat als het daarna echt helemaal af is, je er dan voorlopig wel klaar mee bent. Je beluistert 'm dan nog wel een paar keer, om te horen of alles goed is gekomen. Als je vervolgens die songs live begint te spelen, hoor je ze op een andere manier. Het verandert dan ook in je hoofd. Van iets wat je maakt, naar iets wat je gaat spelen. Baphomet van Eidolon hebben we bijvoorbeeld grijs gespeeld en de live-versie klinkt heel anders dan de albumversie. Daar kom je achter als je de albumversie na acht jaar weer eens opzet en je ontdekt dat je er live dertig bpm bij hebt gesmokkeld in de loop der jaren. Meestal moet je, nadat je een album hebt gemaakt, een tijdje wachten voordat je weer honger krijgt om ernaar te luisteren.
Je kunt er dan wel op een heel frisse manier naar luisteren.
Ja, dat klopt. Als je maanden lang bezig bent om iets te maken en op detailniveau daarmee aan het werk bent, zie je door de bomen het bos niet meer. Er is altijd een soort overgangsfase nodig waarbij je uit het spreekwoordelijke bos stapt om er op een globale manier naar te luisteren, zonder dat je gek wordt dat er een bepaalde gitaarnoot niet precies tegelijkertijd met de ride-bekken klinkt bijvoorbeeld. Je moet echt even een paar jaar afstand nemen en in je hoofd andere dingen hebben meegemaakt voordat je het album kunt horen voor wat het is. Het is best schizofreen, omdat je eigen waarneming verschuift. Soms zit je er te dicht op om een goede mening te kunnen vormen. Je leert met de jaren dat je je opinie soms met een korreltje zout moet nemen.
Meerdere nummers zijn gaaf, maar ik wilde op Summerbreeze 2015 Chrysalis zo graag horen, dat ik samen met een paar honderd man wakker ben gebleven tot drie uur in de nacht op de laatste dag. Dark Fortress speelde toen als allerlaatste band van het festival.
Dat is leuk om te horen. Het was een superbizarre gig. Het is een gaaf festival en het is dan ook super om daar te mogen optreden. We hebben er in 2008 ook al eens gespeeld. Maar in 2015 kwamen we laat aan en toen we na het concert vijf minuten backstage hadden gezeten en daarna het podium weer opkwamen om op te ruimten, was iedereen weg. Het voelde alsof we een stiekeme gig hadden gespeeld op een festivalterrein waar niemand was. Het was surrealistisch.
Het was ook zwaar geweest voor iedereen. De eerste band begint al in de ochtenduren te spelen. Op de laatste dag was er vanwege onweer een evacuatie en werd alles met een uur uitgesteld.
Ik kan tegenwoordig na de derde band al niet eens meer op mijn benen staan. Met zoveel bands op een festival begrijp ik niet dat mensen het zo lang kunnen volhouden.
We dwalen inmiddels af. Terug naar Venereal Dawn en een bruggetje naar de nieuwe plaat. Er is een overlapping van het laatste nummer van Venereal Dawn naar de nieuwe plaat. Het verhaal gaat over een persoon aan het einde van de wereld en de vraag is waar zijn ziel heen gaat.
Klopt. Het concept van de ziel is niet zoals die in religieuze zin geldt. Het is dus niet een hiernamaals waar zieltjes rondvliegen met vleugels eraan. Wat mij boeide, was de vraag wat er zou gebeuren als je van vleselijk organisme verder zou gaan als wezen dat in feite alleen uit licht bestaat. Hoe zou dat eruit zien. Hoe zou je als zo'n wezen de wereld ervaren? Dat is dan ook het enige aanknopingspunt wat het vorige album betreft. De teksten hebben een geheel eigen verhaal te vertellen. Het is dus niet een vervolg van het zelfde verhaal, maar ik wilde wel onderzoeken wat er ging gebeuren na de grote ontknoping op Venereal Dawn. Dat heb ik bij films ook altijd. Living happily ever after is in de realiteit meestal ook niet zo.
Dus je berust niet in de climax, maar wilt weten wat er na de climax gebeurt?
Inderdaad. Zodoende ben ik dingen gaan lezen en bekijken over fysica en over kosmologie, want dat vind ik heel boeiend. Zeker in de extremen van de wetenschap en de theoretische fysica heb je heel boeiende ideeën die nog niet bewezen zijn, maar wel mogelijke verklaringen zijn over hoe onze kosmos in elkaar zit. Als je een wezen van licht bent, beweeg je dus ook op de lichtsnelheid door het universum en dan heb je geen massa meer. In die snelheid ervaar je geen tijd en ruimte meer. Dat is heel bizar, want je bent als het ware buitengesloten van hetgeen in het universum gebeurt. Bij deze gedachte kreeg ik een idee waar string theory over gaat. Dat is een theorie die stelt, dat als er een elf-dimensionele ruimte bestaat, waarin alle extra dimensies waarvan wij geen weet hebben omdat ze zo klein zijn en er dus geen toegang toe hebben, dat het dan theoretisch voorstelbaar is dat de sub-atomische deeltjes, waaruit wij denken dat onze wereld bestaat, alleen maar ontstaan doordat er kleine energie-loops, die ook op een andere frequentie staan te trillen, in het geval die elkaar raken, je dan een andere frequentie krijgt en dat daardoor een ander sub-atomisch deeltje ontstaat. Voor zover ik het snap met mijn muzikantenbrein is het dus zo dat je de substantie van de sub-atomische deeltjes, waaruit wij denken dat ons universum bestaat, een akkoord van bepaalde trillingen is, waardoor fysieke materie ontstaat. De twee dingen bij elkaar (het bewustzijn dat iets met lichtsnelheid onderweg is en extra dimensies, waardoor dat bewustzijn geboren wordt binnen de kleine dimensies) zou betekenen dat het bewustzijn onderdeel is geworden van de substantie van het universum zelf. Wat zou het universum zeggen als het een stem zou hebben? Het overgebleven bewustzijn van het vorige album wordt een beetje de stem van het universum op de nieuwe plaat, waarop het universum geboren wordt: de materie, de sterren, planeten, de mens die zichzelf veel te belangrijk vindt. Na heel lange tijd is het laatste zwarte gat geëvaporeerd en is er geen enkele beweging van energie meer mogelijk en daarmee eindigt alles. Het is een absurde poging om een universum te laten kijken naar zijn eigen leven.
Het is bijzonder interessante materie waarover nog veel te ontdekken valt en nog vele vragen te beantwoorden zijn, zoals die over kwantumfysica en over de vraag of tijd wel bestaat.
Veel wetenschappers hebben er moeite mee. De relativiteit van tijd, wat Einsteins grootste prestatie was, stelt dat tijd en ruimte samen één zijn. Als je de ene variabele verandert, verandert de andere ook. Ik heb het altijd al fascinerend gevonden, maar elke keer als ik een klein detail snap, besef ik dat ik nieuwe dingen ontdek, waarvan ik helemaal niets snap.
Als lezers hier toch meer over willen begrijpen, welke bronnen kunnen ze dan in jouw beleving het beste raadplegen?
Een aantal YouTube-kanalen, zoals The Science Asylum, waarop Nick Lucid in filmpjes van vijf minuten complexe dingen helder probeert uit te leggen voor iemand die geen natuurkundige is. Een tweede is PBS Space Time. Er zijn heel veel. Het beste is dat je gaat googelen. Verder zou ik de helden uit de wetenschap willen adviseren, zoals Richard Feynman, Roger Penrose en Kip Thorne. Als je die mensen hoort praten over tijd en ruimte, wat hun gedachten zijn en hoe ze tot hun conclusies zijn gekomen, dan is dat voor mij spannender dan elke roman.
Het natuurkundige zie je ook weer terug in het artwork. Zo is een foto die jij hebt genomen van twee bergen met mist ertussen, op een vakantie in Chili, voor Victor Santura een belangrijk startpunt geweest voor de sfeer op het album.
Bijna. Santura is net als ik een groot natuurliefhebber. We zijn goede vrienden en houden elkaar op de hoogte van wat we gezien hebben. Hij is een liefhebber van de bergen. Ik had drie maanden door de Andes gelopen en liet daarvan foto's gezien. Eén van de foto's weerspiegelde precies het gevoel dat hij had bij de nieuwe nummers die hij aan het schrijven was. Los daarvan had ik het idee om bepaalde foto's te gebruiken voor het artwork van een album. Het idee was er dus wel eerst, maar de nummers zijn niet geschreven aan de hand van die ene foto. Uiteindelijk zijn we wel voor de combinatie gegaan. Het is dus meer het proces dat we onze ideeën naast elkaar hebben gelegd en dat bleek prima te werken.
Santura schreef in 2015 al de helft van het album. Jullie brengen nooit een ep uit, maar hebben jullie dat toen wel overwogen om dat momentum vast te leggen?
Grappig genoeg hadden we die gedachte wel een tijdje nadat we klaar waren met de opnames van Venereal Dawn, omdat we nog nummers hadden die niet op het album beland zijn. Ook in de jaren ervoor hadden we hier en daar een nummer over, of een cover, of een ouder nummer dat we bewerkt hadden om fris in onze liveset te kunnen presenteren. Het idee was om een ep te maken met die overgebleven songs.
Zo was er een nummer van elf minuten, maar dat paste wellicht niet goed op het album.
Klopt, en een oud nummer dat ik al in 1990 had geschreven: Rite Of Phoenix. Dat hebben we uit de kast gehaald om live te spelen. Er was ook nog een andere versie van I Am The Jigsaw Of A Mad God. Een paar riffs zijn wel hetzelfde, maar de rest is anders. We hadden het idee om een soort tweelingversie van dat nummer op de ep aan te bieden. Het was wel leuk geweest, maar uiteindelijk is het er niet van gekomen. Misschien dat we het alsnog wel doen. Eigenlijk kwamen we al snel tot de conclusie dat als je heel veel moeite gaat doen om alles goed op te nemen, waarom dan niet direct een nieuw album? In die zin winnen de nieuwe ideeën het vaak van de oudere. Ik denk dat het een goede keuze is, want nu presenteren we nieuwe nummers waarbij we een heel vitaal gevoel hebben. Misschien moeten de overblijfselen later nog eens een keer uitgebracht worden.
Na 2015 is er even een pauze geweest, waarbij jullie je op andere bands, projecten en activiteiten hebben gericht. Op een gegeven moment is de draad weer opgepakt wat Dark Fortress betreft. Daarbij valt op dat de tweede helft van het album anders klinkt en er wellicht meerdere bandleden betrokken geweest zijn bij het schrijven van die nummers.
In Dark Fortress is het altijd al zo geweest dat Santura het overgrote deel van de instrumentatie schrijft. Wat dat betreft is het zijn band en is zo'n album ook zijn visie. De bijdragen van de anderen zijn echter wel degelijk belangrijk voor het eindresultaat. Santura legt eerst zijn nummers op tafel en dan gaan de anderen daar kleine dingen aan toevoegen of veranderen, zoals drum- of keyboardpartijen en zang. Pas als je meer dan de helft van de nummers hebt, kun je goed inschatten wat het uiteindelijk wordt. Santura houdt de grote lijn in de gaten. Als er dan vooral veel korte en felle tracks zijn, is een epischere, trage track zoals Isa goed voor de balans. Asvargr schrijft bijvoorbeeld ook mee. Hij heeft riffs bijgedragen aan Swansong. Van het laatste nummer liggen de openingsriff en die bellen er al jaren. We probeerden er steeds wel iets mee te doen, maar het voelde nooit op zijn plaats, totdat het nieuwe album kwam. Maar er moest nog wel een heel nummer omheen geschreven worden. Oorspronkelijk was het als outro bedacht, maar toen ik me over de zang ervoor ging buigen en ik in het woordenboek ging duiken om Latijnse teksten te schrijven, werd het echt een nummer.
Wat heeft Phenex (toetsensist – red.), die sinds kort aan de vaste line-up is toegevoegd, maar al jaren op het podium te zien is, kunnen toevoegen aan het proces?
Santura had in 2015 nummers geschreven, maar het duurde nog een paar jaar voordat hij er demo's van ging maken. Dat gebeurde eigenlijk op initiatief van Phenex, die zei dat er lang genoeg was gewacht. Ze zijn toen bij elkaar gekomen. Ik weet niet wat er precies van Santura of Phenex is, maar ze hebben er samen voor gezorgd dat de ideeën zijn omgezet in een eerste ruwe versie. Daarop baserend gingen we alles uitwerken. Als motivator had Phenex dus een grote rol. Hij is inmiddels een grote vriend. Ik heb hem dertien jaar geleden leren kennen. Toen was hij nog een jochie van zeventien die in Limburg bezig was met zijn eigen blackmetalband. Hij was een enorme Dark Fortress-fan. Hij heeft me destijds op Myspace aangeschreven of ik zin had om gastvocalen te verzorgen voor een nummer van zijn band. Ik ben toen naar Limburg gegaan om hem en de anderen te ontmoeten. Later stond hij tijdens een concert van Dark Fortress precies voor mij. Hij zong alle teksten mee en daardoor wist ik meteen dat hij wel een echte fan was. Nu hij in de band zit, en dat was ook de hoogste tijd, heeft hij wel de rol van iemand die de oude opa's een trap onder de kont geeft om wat te gaan doen. Voor de ziel van de band is hij dus enorm belangrijk. Zijn inbreng qua songwriting is misschien wat geringer, maar hij denkt wel altijd mee en is heel creatief. Hij is lichttechnicus en speelt mee in diverse bands, waaronder In The Woods ..., Satyricon en The Ruins Of Beverast. Het is zeker iemand wiens zicht op dingen wij zeker waarderen. Op het podium staat hij zijn mannetje en het is bijzonder fijn om mee te werken. Hij is rustig en er is nooit gezeur, dus we zijn heel blij met hem.
We hadden het net over de tracks die in 2015 geschreven zijn. Daar zit heel agressief, direct materiaal bij, maar als je over de totale lengte van het album kijkt, is er wel balans en kun jij daardoor je vocale diversiteit wat meer laten gelden. Wat was jouw rol in het vinden van die balans?
Bij elk nieuw album ontstaan er discussies binnen de band. We hebben niet allemaal dezelfde smaak en onze voorkeuren neigen steeds verder uit elkaar te lopen. Er zit dus veel tijd in het tevreden stellen van iedereen. De discussie was heviger dan ooit. Het was voor het eerst zo dat we een vraag hadden waar we met zijn allen eigenlijk niet goed uitkwamen. Op een gegeven moment moesten er toch knopen worden doorgehakt en dan zorgt Santura er toch voor dat het bij zijn visie past. Dat vinden we prima, want hij is de baas. Het zou gek zijn als hij niet zijn eigen ding kan doen in zijn eigen band. Toen de eerste demo's binnenkwamen, zei hij dat we er niet te bindend naar moesten luisteren. Hij had namelijk de drums geprogrammeerd. Hij gaf ook aan dat de drummer dan ook zijn eigen drumpartijen mocht maken. Ik zag het echter al aankomen dat die jongens hun eigen ding gingen doen en Santura toch de standaardbeats bij die nummers wilde houden. Onze drummer heeft alles uit de kast gehaald om een eigen draai aan de songs te geven, maar je hebt te maken met twee koppige mensen. Ik stond daar tussenin. Ik zag het wel zitten om een agressiever album te maken en alles kapot te brullen, al miste ik wel het geluid van onze drummer in enkele van de nieuwe tracks. Nu hebben we een aantal standaardblasts, waar een alternatief, dat ook agressief is, dus niet is gekozen, mede omdat het arbeidsintensiever is om dat goed uit te werken. Juist de epische kant, die we de laatste jaren hebben ontwikkeld en vooral op Venereal Dawn op zijn doorgegaan, miste ik nog wel. In mijn overtuiging zijn het juist die dingen, die een andere blackmetalband niet zou doen, die ons een eigen gezicht geeft en een andere dimensie aan de muziek toevoegt. Je hebt altijd contrast nodig. In die zin vond ik het wel tof dat er juist wel een clean stuk in zit, of een outro van het titelnummer.
Dat cleane gitaarspel aan het einde komt er los achteraan. Wat is de functie ervan?
Dat is de visie van Santura, al is de balans doorgeslagen naar het gebeuk op dit album. Toch is het zo dat ook hij wel doorhad dat we zo ongeveer drie nummers aan het doorbeuken waren en dat er iets anders moest gebeuren. Dat is er dus aan toegevoegd. Juist door dat soort dingen is het album voor mij in balans. Elke keer als je door dat gebeuk moe dreigt te worden, komt er iets anders. Als je al die extra's zou weglaten, zoals de blackmetalpolitie graag zou willen, dan zou het niet meer deze band zijn. Nog belangrijker voor ons dan om te laten horen hoe bruut we kunnen zijn, is dat er diepgang en een bepaalde waardigheid in zo'n album zit. Dat het dus meer is dan puberaal testosterongebeuk, wat ook belangrijk en essentieel binnen de black metal is, maar dan blijft het vlak en saai. We zijn al heel lang bezig met muziek en we hebben professionele muzikanten in ons midden die van alles doen, dus we hebben noodgedwongen al een bredere kijk op muziek. Als we dat van ons kwijt kunnen in de black metal, voelt het meer alsof het van ons is. Wij zullen nooit iets maken omdat het van ons verwacht wordt of omdat we denken dat het publiek het leuk zou vinden. Het is waar wij in geloven en het is een gevolg van geduw en getrek in de periode dat de nummers ontstaan.
Het soleerwerk op het album staat duidelijk in dienst van de compositie zelf. Hebben jullie daar nadrukkelijk naar gekeken om dat op die manier te verwerken in de tracks?
Het is iets wat Santura apart zet van veel andere gitaristen in de extreme metal. Hij is een ongelooflijk goede muzikant. De dingen die ik hem binnen Noneuclid voor zijn kiezen heb gegooid, zijn geen kattenpis. Die heeft hij weergaloos gespeeld. Ik denk echter dat hij op een gegeven moment wel een bewuste keuze heeft gemaakt wat voor soort leadgitarist hij wil zijn. In de black metal zijn gitaarsolo's niet aan het orde van de dag. Belphegor en Emperor zijn bijvoorbeeld uitzonderingen op die regel, maar er zijn ook bands waarin de muzikanten de solo's niet kunnen spelen. Daar is niets mis mee. Het is juist een verademing dat niet na elk tweede refrein eenzelfde soort gitaarsolo wordt gespeeld. In die zin had Santura meer ruimte om te kunnen doen wat hij met zijn leadgitaar wil. Zeker vanaf Seance heeft hij daarin een goede weg gevonden. Ghastly Indoctrination, de openingstrack van dat album, zal altijd één van mijn favorieten zijn. Live krijg ik er nog elke keer kippenvel van. Wat hij daar speelt, is een lange en langzame leadgitaarlijn die over dat gebeuk heenloopt. Dat is wat dat nummer uniek maakt. Dat hij daar ook in andere nummers gebruik van maakt, dat hij dus bewust niet ervoor kiest om te laten horen hoe snel hij kan spelen, is een specifieke kwaliteit. In Pali Aike en Isa zitten weliswaar solo's die, als je die wilt spelen, echt van goeden huize moet komen, maar hij gebruikt zijn leadgitaarspel veelal als melodisch element. Ik vind dat dat echt een laag toevoegt die je anders zou missen. Hij heeft bovendien een geluid dat van een kwaliteit is die je binnen deze muziek niet vaak hoort. Het is een heel belangrijk element bij ons dat we niet zomaar kunnen vervangen.
Behalve het onderscheidende leadwerk staan er ook nog wat andere elementen op het album die de aandacht vestigen, zoals de percussie in In Deepest Time. Horen we daar een keyboard?
Ja, dat is elektronische percussie. Verder hoor je de echte drums. Het begon met de themariff die een Ministry-karakter heeft. Eigenlijk is de toevoeging van die industrial percussie datgene wat het nummer draagt. Dat is de kern van het nummer. We wilden ervoor zorgen dat deze track iets had wat de andere niet hebben.
Nascence (Intro) bevat een gesproken stuk. Welke gedachte zit daarachter om het concept te introduceren?
Het begon eigenlijk met Santura die daar een laag hoorde die van een stem-sample moest komen. Die sample moest als een radiosignaal klinken, alsof dat signaal uit de ruimte komt. Alsof je van een verdwaalde astronaut nog een laatste broadcast ontvangt. Hij wilde dat je soms wel en soms niet hoort wat er gezegd wordt. Zo heeft hij het dan ook gemixt. Toen vroegen we ons af wát er gezegd moest worden. Ik ging tegelijkertijd de teksten uitwerken. We besloten om het intro en het eerste reguliere nummer te gebruiken om te omschrijven hoe het zou zijn als jij de big bang zou meemaken, hoe het zou zijn als jij in dat oneindig verdichte punt van energie zou zitten dat vervolgens ontploft. Ik zag dat punt als een soort geboortekanaal waar dat bewustzijn doorheen gaat. Dat is dan ook het aanknopingspunt met het vorige album. De tekst is eigenlijk een hardop voorgelezen formule uit de string theory. In mijn hoofd is het zo dat de protagonist zich daaraan vasthoudt, terwijl hij het verschrikkelijke gegeven meemaakt dat hij als iets herboren wordt waar hij geen toegang toe heeft. Dat is doodeng, zoals een christen die de poorten van de hel doorschrijdt, terwijl hij het Onze Vader in zijn baard mompelt, zo mompelt de protagonist de basis van de fysica en het universum wat om hem heen aan het ontploffen is. De muzikale functie is om het aan te duiden en dus niet het overduidelijk op tafel te leggen dat het veel belangrijker wordt dan het eigenlijk moest worden.
Jullie hebben een clip opgenomen voor Pali Aike. Hoe was het om die op te nemen?
Koud. Het nummer gaat over een concrete plek in Chili waar ik heb rondgelopen en die een diepe indruk op me heeft gemaakt. Al toen ik daar rondliep, had ik door dat het goed materiaal voor een tekst zou kunnen zijn. Toen ik de instrumentale demo van dat nummer kreeg, hoorde ik het meteen. Ik ben dan ook direct de tekst gaan schrijven. Het aardige is, omdat dat nummer gekozen is voor de videoclip, dat ik deze keer als enige keer ook direct videomateriaal had van de plek waarover ik zing. Een deel van de video bevat wat ik daar zelf heb gefilmd. Het andere deel is het deel waar de band ergens anders staat te spelen. Dat is in een steengroeve in Beieren. Daar leek het nog het meest op de locatie waarover ik het heb. We moesten een locatie hebben die een beetje aansloot op de andere beelden. Daar stonden we dan halverwege januari acht uur lang zonder jas onze ballen eraf te vriezen.
Hoe staat het met de tourplannen nu de releaseshows in maart en april zijn gecanceld?
Tours zijn nooit megalang bij ons. Dat heeft te maken met onze andere verplichtingen. We hadden echter voor ons doen een hoop plannen voor dit jaar. Zo staan we op het Slowaakse Gothoom en op Metal Days in Slovenië. Het cancelen ging in de eerste plaats alleen over de optredens in maart en april, maar elke dag komen er weer meer bij die afgezegd worden, zoals Inferno is Oslo. Laatste slachtoffer is de Maryland Death Fest in mei, wat onze eerste VS-show ooit zou worden. Voor het eerst is er een realistische kans dat we het naar de Verenigde Staten schoppen. Maryland en California Deathfest wilden ons graag hebben. Ze zijn bezig om de visums in orde te maken. We zijn erg blij dat de promotors het rotwerk voor ons willen doen. We hebben daar veel fans en veel steun altijd gehad en onze platen zijn via een Amerikaans label verschenen, dus het zou veel voor ons betekenen om daar te mogen spelen. Het is echter nog onzeker, omdat de instanties soms zes maanden lang je aanvraag in behandeling hebben en 'm dan uiteindelijk toch afwijzen. Bijzonder, want je gaat er niet eens naar toe om geld te verdienen. Je kunt er helaas niets aan doen. Wat we doen, is duimen dat het deze keer goed komt. We gaan dan ook aan de westkust nog een aantal extra shows spelen. Met een beetje mazzel kunnen we acht tot tien shows spelen.
Wat er op dit moment geprobeerd wordt, is om alle geplande en gecancelde optredens gewoon later te doen. Zo staat er voor Dark Fortress bijvoorbeeld een Europese tour in oktober in de stijgers, en kijken de boekers al of we de gecancelde locaties daarin kunnen meenemen. Dus voor nu is nog geen optreden finaal afgezegd. Dat is ook met klem niet de bedoeling natuurlijk. Optredens afzeggen is echt het aller-allerlaatste wat een muzikant ooit wil doen, geloof me, en liever speel je met één overgebleven vinger liggend in een poel van je eigen bloed terwijl de kraaien je ogen eruit aan het pikken zijn dan dat je afzegt.
Hoe kijk je zelf tegen de problematiek aan van kabinetsmaatregelen, zoals een lockdown?
Ikzelf ben vrij rustig aan het blijven deze dagen. Je kunt er toch niks aan doen, behalve dat je de oproep van de overheid volgt en met man en macht probeert om zo het zorgpersoneel te ontlasten. Die mensen werken zich nu een ongeluk, en datzelfde geldt voor iedereen die nu gewoon keihard door moet werken om ons te voorzien van eten, stroom, benzine, medicijnen en alles. Het positieve is dat voor één keer dat oppermachtige gezeur over geld en de economie op de achtergrond moet treden, en de focus ook in de openbare waarneming op juist al die “gewone” arbeiders ligt zonder wie alles meteen uit elkaar zou vallen. Als uiteindelijk de beste oplossing blijkt dat we de deur een jaar niet meer uit mogen, zijn we voor elkaar verplicht om dat op te volgen. Als er maar iets van eten is, en ook nog stroom en internet, en je een dak boven je hoofd hebt, is het in ieder geval voor mij persoonlijk beslist geen straf momenteel om thuis te mogen zitten. Dat doe ik anders ook, en ik werk intussen gewoon keihard door aan mijn opdrachten zoals altijd.
Als metalheads zijn we natuurlijk volledig thuis in apocalyptische en dystopische scenario's, al is het maar uit de fictie. Nu de realiteit zelfs dat soort fictie aan het inhalen is, is het buitengewoon boeiend om te volgen hoe we hier als menselijk ras mee omgaan. Het is verschrikkelijk voor iedereen die nu ernstig ziek is, of voor deze mensen moet zorgen. Dat wens je je ergste vijand niet toe. Ik hoor zelf met mijn allergische astma officieel ook tot de risicogroep, al heb ik er normaal weinig last meer van en ben ik voor mezelf niet bang voor het virus. Maar ik kan me helaas goed inleven in mensen die er nu met een verschrikkelijke en dodelijke longziekte liggen te creperen. Het is voor mij onbegrijpelijk dat kennelijk nog steeds veel mensen niet snappen dat het er niet over gaat dat zij geen hoest met koorts even hoeven uit te zitten, maar dat anderen die niet zo gelukkig en gezond zijn hieraan doodgaan als wij geen controle over deze uitbraak krijgen. De afgelopen jaren is heel het principe “waarheid” of “feiten” erg in het geding gekomen, doordat elke idioot zijn willekeurige bullshit als “waarheid” de wereld in kan sturen. Dit is een vreselijke ontwikkeling geweest, of je nou naar Trump of de Flat Earthers kijkt. Als deze opzettelijke afbreuk op de intelligentie van de mensheid nu gedwongen is om terug de somp in te kruipen waar 'ie uit voort is gekropen, zou dat in ieder geval één positief aspect van deze ramp kunnen zijn.
Wat zijn de gevolgen voor een band als Dark Fortress nu er bepaalde optredens worden gecanceld?
Rampzalig natuurlijk. Het is al beslist geen vetpot qua wat er financieel te halen valt in dat genre, en nu zijn we dit allemaal in één klap kwijt. Niet alleen gages, maar ook opbrengsten uit de merchverkoop, auteursrechten, reeds geboekte vliegtickets etcetera. We gingen er net weer vol voor na de laatste paar jaar waarin we weinig opgetreden hebben, en hadden zeker iets van 25-30 optredens ingepland dit jaar. Kan goed zijn dat dat allemaal niks wordt, maar dat moeten we gewoon bekijken als het normale leven terug mag komen. Bovendien is de timing ook belabberd; het nieuwe album is echt nét uit, we hebben zelfs de Top 40 albumcharts in Duitsland gehaald. Dus voelt het alsof we als band helemaal klaar stonden voor een echte explosie van activiteiten. We zaten net weer in de lift voor een terugkeer “with a vengeance”, en het was al lang van tevoren zo gepland, allemaal om de release date heen. Maar nu heeft iemand een emmer water over het al aangestoken vuurwerk gekieperd.
Sommige bands spelen de releaseshows alsnog, maar dan zonder publiek en die streamen ze dan op Facebook. Hebben jullie nog een live-stream overwogen zonder publiek of vinden jullie dat maar een rare oplossing?
Dat kúnnen we niet eens doen, omdat we in drie verschillende landen zitten en niet eens bij elkaar kúnnen komen op het moment. Bovendien hoor je dat nu even juist niet te doen. Misschien vinden we andere dingen die we kunnen aanbieden deze weken om het vermaak een beetje erin te houden voor onze fans. Maar in mijn woonkamer staan te brullen met aan elkaar geplakte splitscreens uit een Skype-conferentie ... dat werkt voor deze band totaal niet. Er staan honderdduizend liveclipjes van ons op YouTube; volgens mij is zelfs de slechtste daarvan nog beter dan als we zoiets zouden proberen. Ik vind trouwens wel gaaf dat er momenteel zoveel verzonnen wordt om toch “te spelen” vanuit je huiskamer. Alleen werkt dat voor een soloartiest met een kampvuurgitaartje stukken beter dan voor een band als die van ons, want wij kicken toch echt wel op wat we van het publiek terugkrijgen, en van elkaar op het podium. Die lawine aan power en energie krijg je nooit door het internet. Maar ik juich het verder wel toe dat het gebeurt.
Het risico van de maatregelen is dat zalen moeten gaan sluiten. Wat is het gevolg van de sluiting van podia voor componisten?
Zoals gezegd is de quarantaine voor mijn componeerwerk vooralsnog absoluut geen belemmering. Ik ben net een opera aan het afmaken die in mei in première zou gaan, en ik heb in principe al de volgende projecten liggen om te schrijven. Bovendien krijg ik met mijn drukke agenda bijna nooit de kans om tussen opdrachten van anderen aan dingen te werken die ik zelf wil maken; allereerst zijn dat nieuwe Alkaloid-nummers, en ik weet al jarenlang wat ik wil maken. Mochten op gegeven moment mijn opdrachtwerken dus allemaal af zijn, zal ik me met verve daarop storten. Dat is een soort beloning voor een componist, en de voornaamste reden waarom ik Alkaloid als weer een nieuwe band waar niemand om gevraagd heeft mede wilde opzetten: dat je kunt schrijven wat je zelf wilt, en niet per se wat anderen je opdragen, al zijn beide tof om te doen. Dus voorlopig werk zat!
Wat er echter gebeurt met dat geschreven materiaal als alles plat ligt is een andere vraag. Dus meer zorgen dan over de ziekte zelf maak ik me over wat er daarna gebeurt met ons in de vrije beroepen. Het afgelopen decennium is er continu, systematisch en soms met behoorlijke rancune door de overheid in het cultuurbudget gehakt. De gevolgen ervan voelen we al jaren. Je werkt je constant te pletter, hebt nul zekerheid, en ziet je inkomen dalen tot onder het bijstandsniveau, terwijl je al decennia op het allerhoogste niveau bezig bent en verder qua aandacht en recensies steeds wel een hoop “succes” hebt. Het doet de overheden in Europa deugd dat ze ons kleine zzp-ers snel te hulp willen schieten, want je kunt je voorstellen dat wij gemiddeld absoluut geen kans meer hebben om financiële reserves op te bouwen. Ik had voor 2020 meer dan 50 optredens staan, en als een groot deel daarvan gewoon verdwijnt, kan ik zonder steun alvast een mooi plekje onder een brug gaan zoeken. En uiteindelijk begeven ook wij thuiswerkers het als onze muziek niet meer uitgevoerd kan worden.
Dus laat dit een ommezwaai zijn, voornamelijk in de openbare waarneming van de waarde van cultuur, en de andere financieel ondergeschoven sectoren van de maatschappij. De laatste tijd wordt alles voor vanzelfsprekend genomen, dat je alles altijd gratis krijgt en de mensen die het maken altijd de laatsten mogen zijn die iets zien van het geld dat door hun werk gecreëerd wordt. Het is een schande, en dan hebben we het nog niet eens over andere en veel essentiëlere beroepen waar hetzelfde aan de hand is onder dit beleid, namelijk zorgverleners, schoonmakers, brandweer etcetera. Laat dit nou een goede kans zijn om onze wereld in haar geheel eens te bekijken of het niet allemaal wat beter kan, en dat eindeloze gezever over alleen maar geld geld geld, markt markt markt een keer terugdraaien tot wat het moet zijn, en ons weer richten op andere waarden dan alleen maar wie de anderen het heftigst kan oplichten. Want die is in ons systeem de koning, en alles waar je geld instopt en behalve het zo ontstane product niet nog meer geld uit krijgt dan je er in gestopt hebt, heeft in de ogen van een systeem dat geld, en de getallen die daar bij horen, als enige waarde heeft, steeds minder plek.
De fout ligt dus al in het totale onbegrip van sommige politici voor wát ze eigenlijk aan het slopen zijn. Het ergste voorbeeld is Halbe Zijlstra natuurlijk. Hoe zo iemand ooit staatssecretaris van cultuur kon worden, is mij een raadsel, en zegt niks goeds over hoe wij gezien worden, terwijl dat in de bevolking volgens mij helemaal niet zo is. Die tirannie van hebberigheid en geldgeilheid moet echt eens doorbroken worden, omdat die altijd ten koste van iemand anders gaat. Als we daardoor met z'n allen een stapje terug moeten doen wat ons consumptie- en reisgedrag bijvoorbeeld betreft, zal dat zeker even pijn doen. Maar op langere termijn moeten we naar een duurzamere manier van leven toe, om duizend redenen. Ik schat in dat deze onderwerpen in de discussie nog heel belangrijk gaan worden terwijl we wachten tot het hamsterwiel straks weer aangaat.
Eén van de zorgelijke ontwikkelingen is dat er cultuursubsidiestops zijn, waardoor Nieuw Ensemble is gestopt. Wat moet er gebeuren om de ensembles toch actief te houden?
Deze vraag heb ik al een beetje beantwoord volgens mij. Het is echt een schande dat een ensemble als het Nieuw Ensemble, waar elk land vooral trots op moeten zou zijn en alle steun zou moeten geven, vanwege bedragen die nog geen waarneembare fractie op het totaalbudget uitmaken, na succesvolle decennia hard werken, moet stoppen. En zo zijn er nog veel meer ensembles, orkesten, dans- en theatergezelschappen, podia, labels etcetera gesneuveld. Als blijkt dat niemand het wil horen, is het logisch dat het op gegeven moment op is en je beter wat anders kunt doen. Maar dat is het juist: het is echt totaal niet zo dat ze geen publiek of andere artistieke waardering hebben! Maar we moesten de afgelopen tien jaar maar sparen sparen sparen door een aangeprate bankencrisis die vooral tot gevolg had dat de staat kapot bezuinigd wordt terwijl het privévermogen gespekt is als nooit tevoren. We hebben ons er gedwongen bij neergelegd, en wij kunstenaars gaan toch door tot we dood omvallen. We zijn het helaas gewend om nooit te weten of je volgende maand nog je huur kunt betalen. Maar als je nu hoort dat zowel de staat als de banken roepen dat er geld zat is, en onze complete sector dus finaal op voor goed omvallen staat door corona, vind ik het eerlijk gezegd alleen maar terecht dat wij nu geholpen worden. Al dat “geld zat” ging namelijk ook júíst van ons loon af de laatste jaren, en de reden waarom wij zo stom zijn om het handdoek niet in de ring te gooien, is dat wij vanuit een onuitputtelijke passie werken. Over het algemeen vind ik dat budgetten altijd eerlijk verdeeld moeten worden, en arm zijn is niet per se een ramp, als je maar kunt eten en je huur kunt betalen. En dat is nu voor ons momenteel absoluut niet meer zo. Maar omdat dit deze keer zoveel verder gaat dan alleen cultuur, zal er toch een goede totaaloplossing voor iedereen die nu getroffen is verzonnen moeten worden. Ik hou de moed erin.
Genoeg over politiek, terug naar de band. Voor het 25-jarig jubileum van Dark Fortress is niet veel gedaan. Zijn er plannen om het dertigjarig jubileum wel vorm te geven?
Haha, klopt! Eigenlijk was het heel mooi geweest om alles wat voor dit jaar gepland stond, vorig jaar al te doen. Maar dat is helaas door de omstandigheden qua tijd en zo niet gelukt. Wel een gemiste kans! Maar wat niet gaat, gaat niet. We moeten zien of we als band ons dertigjarige jubileum halen. Dat zal denk ik duidelijk worden als we weten hoe het na de coronacrisis verder gaat. Voor nu leven we gewoon van dag tot dag.
Hoe was de ervaring om met Alkaloid mee te doen aan Top 2000 A Gogo?
Geweldig man! Ik moet toegeven (en in die zin blijf ik een buitenlander natuurlijk) dat ik het hiervoor nog nooit gezien had, terwijl het toch écht een institutie in Nederland blijkt. Dat merkte ik na Oud en Nieuw, toen zo ongeveer al mijn buren, ook degenen die ik nog nooit gesproken had, zeiden dat ze het op tv zagen, en niet konden geloven dat daar hun buurman stond te brullen. Ik vond het fantastisch dat de NTR, waarmee ik al jaren hele goede banden heb, met deze editie een lans voor de metal wilde breken. Dat verwacht je niet in een programma over populaire nummers. Ook hoe ze het voor de rest aanpakten met de andere gasten, zij het een vocaalensemble, een Syrisch trio of een Roemeense cimbalomspeler, is een perfect voorbeeld hoe je het populaire en het onverwachtse succesvol met elkaar combineert. Dus als de NTR belt is het antwoord sowieso altijd ja. En die arrangementen maken was best wat werk zo kort dag tussen de bedrijven door, want ik had er nog een aantal meer bewerkt zodat de redactie hun favorieten kon kiezen. Ik moest zelf bijna de hele tijd lachen toen we daar stonden te spelen. Sexual Healing in een deathmetalversie ... mocht er animo voor zijn bij de Alkaloid-fans, zouden we eens een coveralbum of iets dergelijks kunnen overwegen. Het was wel kort, maar intens genieten. Uniek, en een eer en een groot plezier om te doen!
Waarom is Draug bij Dark Fortress vertrokken en wie gaat hem vervangen? Is dat Michael 'Ar' Zech van Triumph Of Death en Secrets Of The Moon?
Draug was sinds hij er bij kwam in 2001 echt een pilaar in onze band, als vriend en zeker ook als ongelofelijk podiumbeest. Hij vertrok omdat hij een beetje uit heel het band- en metal-gebeuren was gegroeid. Hij heeft nu familie met kinderen en beheert een stuk bos in het Beierse Woud. Hij moest dus elke keer dat we weer bij elkaar kwamen van steeds verder komen voor zijn gevoel. En hij had al twee keer eerder pogingen gedaan om uit de band te stappen, vlak voor of na elk van de laatste drie albums eigenlijk, omdat hij al een hele tijd met deze twijfels zat. Maar we lieten hem gewoon niet vertrekken! Elke keer toch weer omgepraat en zo. Dus dit keer had hij het redelijk verdiend dat we zijn vertrek eindelijk toelieten. We zijn goede vrienden gebleven en hebben sindsdien misschien zelfs meer contact met elkaar dan daarvoor. Hetzelfde geldt voor onze ex-keyboarder Paymon trouwens. Momenteel is de positie van vaste bassist dus open, en met oog op het feit dat we nog niet zo goed kunnen inschatten hoe we in de toekomst verder willen als band zijn we nu ook bewust niet op zoek naar een vaste vervanger. Dus werken we inderdaad waar mogelijk met Ar. Hij is al jaren een goede vriend van ons, en heeft zoveel ervaring als metalmuzikant en producer dat hij echt nergens van schrikt. Het is een feest met hem erbij, al snurkt 'ie als een ketter. Dus zolang hij het ziet zitten om in te vallen is dat voor ons de beste optie, want we houden het dicht bij huis, en zijn na een enkele warm-uprepetitie meestal meteen weer klaar om op te treden.
Op 15 mei verschijnt de Requiem-suite van Triptykon. Daarvoor heb je bepaalde partijen gearrangeerd. Hoe lastig was het om het tweede deel vorm te geven terwijl het eerste en laatste deel er al waren, of gaf het juist richting aan je denken?
Het gaf juist richting. Het was spannend hoe we eruit zouden komen met dat grote tweede deel, want de compositie was voor Tom en mij, met belangrijke input ook van V Santura en de gastzangeres Safa Heraghi. Die brug van Rex Irae naar Winter moet je eerst maar eens zien te bouwen - ook omdat tussen die twee eerdere delen al twintig jaar lagen, en ze op de titel na echt nul komma niks met elkaar te maken hebben. Dus na een aantal besprekingen vooraf, waarin we in principe de kant die we op willen hebben besproken, heeft Tom een nog vrij simpele en kale, maar qua vorm wel volledige versie van deel twee aan mij geleverd, die ik vervolgens dan ging uitwerken tot symfonische omvang. Het was écht samen schrijven in die zin. En dat ging, aangezien Tom en ik eigenlijk aan de uiteinden van complexiteit versus eenvoud zitten, met de nodig hobbels. Wat ik nog veel te weinig vond in mijn demo's vond hij bijna altijd al veel te veel. Maar het was zeer constructief, en ook leerzaam omdat ik uit mijn comfortzone qua stijl moest treden, en ik het ook niet voor het zeggen had over het geheel zoals bij mijn andere werk. Daarin moesten we elkaar soms zoeken en vinden, maar uiteindelijk is het prima gelukt. En ik ben bijzonder verheugd dat die ene uitvoering op Roadburn, waarvan meteen ook de dvd-opname aan hing, zo goed gelukt is. En je kunt je misschien voorstellen dat, als je werk op een doodgewone dag bestaat uit een stuk als Rex Irae, dat ik in mijn jeugd helemaal grijs heb gedraaid, opnieuw vorm te geven, je echt met een vette grijns achter je computer zit. Ook weer een unieke ervaring.
Hoe het staat met het Moving Guitars-project, de samenwerking met het Cellokwartet Ferschtman voor de soundtrack voor cellokwartet en elektronica van de horrorflim Dr. Jekyll And Mr. Hyde (1920).
Dank voor de vraag! Moving Guitars en Jekyll & Hyde gaan gewoon door met optredens hier en daar de komende seizoenen, vooral in Nederland. Dat ligt nu even ook allemaal stil uiteraard, net als alle andere concerten.
En hoe gaat het met Alkaloid?
Wat Alkaloid betreft hadden we vorig jaar een domper omdat onze gitarist Danny zeer ziek was. We hebben onze twee zomerfestival-shows vervolgens met z'n vieren, dus zonder hem, gedaan, maar dat is niet iets wat we in de toekomst nog een keer willen moeten doen. Het is tenslotte met z'n vijven al amper bij te benen, al die noten. Dus besloten we om even te wachten met optredens plannen tot hij weer omhoog is gekrabbeld, en dat schijnt goed te gaan. Dus verwacht ik, nu er toch helemaal geen concerten zijn, dat we onze energie die we over hebben vooral in nieuwe nummers gaan steken. Volgens mij hebben we ideeën voor de komende drie albums, en de jongens kennende gaat de muziekkraan in het hoofd toch nooit dicht.
Tot slot: wat voor projecten zitten er nog meer in de pijplijn?
Ik zal in het najaar (of wanneer dan ook) als componist en gitarist bij een nieuwe dansvoorstelling van de Nederlands-Indiase choreografe Kalpana Raghuraman betrokken zijn, genaamd Rocking Beethoven. De Mondscheinsonate van Beethoven is het uitgangspunt, en daar bouwen we een voorstelling omheen, waarin we ook weer onverwachtse extremen gaan opzoeken. De tour staat al voor een groot deel geboekt, maar ja... moet allemaal pas nog gebeuren. Maar ik heb in 25 jaar professioneel componeren nog nooit meegemaakt dat ik niks te doen had. Dus dat komt wel goed.
