Er zijn heel wat metalbands die de Eerste of de Tweede Wereldoorlog als inspiratie voor hun muziek gebruiken. Soms gaat het verder dan een song hier en daar en wordt er een heel album aan gewijd. Denk aan Sabatons The Great War (2019), Marduks Panzer Division Marduk (1999), het werk van Bolt Thrower en Kanonenfieber, of van eigen bodem de The World’s Ablaze-trilogie van God Dethroned en de drie ten onrechte vrijwel vergeten albums van Hail Of Bullets.

De oorlog is dus altijd een dankbaar thema geweest om over te schrijven. Maar het is één ding om nummers te schrijven over de oorlog, of zelfs een conceptalbum op te nemen. Het is heel iets anders om de oorlog niet alleen in de woorden, maar ook in de muziek tot uitdrukking te brengen. Dat kunstje is slechts heel weinigen gegeven. Om een geslaagd voorbeeld te noemen, het recent op dit platform besproken Kanonenfieber leverde met Die Urkatastrophe een puik album over de Eerste Wereldoorlog af, waarop de instrumentatie de verschrikkingen van het slagveld haarfijn wisten uit te drukken. En om maar gewoon met de deur in huis te vallen, het nieuwe album van de Oekraïense formatie 1914, Viribus Unitis, gaat hier nog eens ruim overheen.

Je hoeft maar een blik op de discografie van 1914 te werpen en het wordt duidelijk dat zanger en bandleider Ditmar Kumarberg geobsedeerd is door de Eerste Wereldoorlog. Al sinds het debuut van de band in 2015 wil Kumarberg met zijn muziek de wereld laten zien hoe verschrikkelijk deze oorlog was. Het verhaal van de nieuwe plaat, de vierde full length van de band, draait rond de belevenissen van een Oekraïense soldaat die in het Oostenrijks-Hongaarse leger vecht. Hij maakt overwinningen mee, nederlagen, raakt gewond, wordt gevanggengenomen en ontsnapt weer om uiteindelijk in Oekraïene tegen de Russen te vechten.

Het is dus niet verwonderlijk dat de band een zeer emotionele connectie heeft met het thema. Het is duidelijk de insteek van deze plaat geweest om de muziek zo persoonlijk mogelijk te maken en om de luisteraar naar het slagveld te transporteren en door de ogen van deze Oekraïense soldaat te laten kijken. Zo worden alle songs omlijst met Italiaanse en Duitse muziekstukken en toespraken op een krakende radio of grammofoon, een passende en uitermate evocatieve manier om de sfeer van die tijd op te roepen. Daarnaast worden de diverse stilistische elementen uit de death, doom en black heel effectief ingezet om de sfeer van het frontleven neer te zetten, gekoppeld aan een soepel schakelen van tempo en ritme. De muziek wordt zo het decor waartegen het verhaal zich afspeelt, een decor dat een veelheid aan stemmingen weet op te roepen.

Een van de grote verschillen met het reeds genoemde Kannonenfieber is dat 1914 een fijn gevoel voor melodie heeft en dat gebruikt om diepte te geven aan de zware geluidsmuur die wordt opgetrokken door de gitaren en de ritmesectie. Deze melodie zit dan weer in een gitaarriff, dan weer in een subtiele keyboardmelodie, een koortje of zelfs de drums. Hierdoor kan de muziek ademen en wordt voorkomen dat je overweldigd wordt door een brij aan geluid. Het zorgt ook voor de dynamiek en de contrasten die nodig zijn om de complexe emotionele lagen uit te drukken die de held van het verhaal doorleeft.

Het zou een aanzienlijk essay vergen om alle nuances die in de composities worden verwerkt aan te stippen - daarvoor is de muziek van 1914 te divers. Maar om toch een kleine proeve te geven, is het goed een aantal hoogtepunten te benoemen. De manier waarop 1915 (Easter Battle For The Zwinin Ridge) begint met een Slayer-eske riff, vervolgens overgaat in een blackdeath gitaarmuur (een soort blackened Slayer dus), met een subtiele keyboard-riff die er een extra laag aan geeft, heb ik nooit eerder gehoord. Het Slavische koor aan het einde trekt het nummer naar Behemoth-terrein, waarna de muziek zo beklemmend wordt dat je onmogelijk niet geraakt kunt worden.

Na dit staaltje componeervernuft komen de drie toppers van het album. 1916 (The Südtirol Offensive) draait rond een meer Bolt Thrower-achtige, klassieke deathmetalriff, afgewisseld met een trage, bouncing groove die mooi contrasteert met een furieuze blastbeat. 1917 (The Isonzo Front) koppelt furieuze, voortrazende black metal aan dissonante progdeathriffs en verrassende tempowisselingen. In 1918, Pt. 1: WIA (Wounded In Action) wordt het tempo fiks gedrukt en is het ritme zwaar en traag. Strategisch geplaatste stiltes afgewisseld met luid geschreeuw benadrukken de waanzin van het slagveld en de “shell shock” die de soldaten in de loopgraven ervaren.

De verrassing op dit album is zonder twijfel 1918, Pt. 3: ADE (A Duty To Escape), waarin handig gebruik wordt gemaakt van de vocale kwaliteiten van Aaron Stainthorpe, met name bekend van My Dying Bride. Zijn onvervalste gothic stem, diep, donker en vol droefenis, vormt een prachtig contrast met de hese, ruige stem van Kumarberg. Deze track, waar ook thrashy en melogothic elementen worden gebruik, voelt moderner aan en is minder zielverwoestend zwaar dan de rest van het album en geeft de luisteraar een moment om even op adem te komen.

Viribus Unitis is een staaltje componeerwerk van het hoogste kaliber. Dit is geen verzameling songs rond een thema, maar een enkel epos, als een klassiek concert opgedeeld in een aantal delen. De sfeer van het slagveld en de emoties die een soldaat ondergaat, van groots en episch tot klein en intiem, wordt haarscherp neergezet. De persoonlijke connectie die de band heeft met het onderwerp maakt het geheel des te indringender. De plaat is ambitieus, indrukwekkend en evocatief, en komt zonder enige twijfel in mijn top vijf van 2025.

Tracklist:
1. War In (The Beginning Of The Fall)
2. 1914 (The Siege Of Przemyśl)
3. 1915 (Easter Battle For The Zwinin Ridge)
4. 1916 (The Südtirol Offensive)
5. 1917 (The Isonzo Front)
6. 1918, Pt. 1: WIA (Wounded In Action)
7. 1918, Pt. 2: POW (Prisoner Of War)
8. 1918, Pt. 3: ADE (A Duty To Escape)
9. 1919 (The Home Where I Died)
10. War Out (The End?)