Je bent nu hele dagen bezig met interviews. Wat is de meest gestelde vraag?
Alles wel een beetje. "Hoe kies je je zangers?" hoor ik heel vaak.
Je nieuwe album The Source komt binnenkort uit. Ben je daar al zenuwachtig voor?
Nee, gek hè? Gewoonlijk ben ik vreselijk zenuwachtig en vind ik de plaat helemaal niks meer en ben ik superonzeker. Maar deze keer heb ik dat niet. De pre-sales zijn de grootste die ik tot nu toe gehad heb. Het album is al 'album van de maand' in zes magazines in Duitsland en Nederland. Ik heb overal voorkanten van magazines en de reacties van fans op de video's zijn superpositief. Ook heb ik een promotour door Europa gedaan en overal waar ik kom, ontmoet ik superenthousiaste mensen. Ik moet nu oppassen dat ik hierdoor niet arrogant word.
Is The Source het begin van het hele Ayreon-verhaal?
Ja. Het is echt de voorloper. In principe had ik bij 01011001 beloofd dat het verhaal afgelopen was, want het werd te ingewikkeld. Maar nu zag ik het artwork en dat bracht me weer terug naar dit verhaal. Toen dacht ik: "Als ik nou een voorloper vertel - helemaal het begin - dan kom ik ermee weg." Dan is het voor mensen ook makkelijker te volgen. Ze kunnen hier instappen.
Maar hoe staat het in verbinding met bijvoorbeeld Into The Electric Castle of The Final Experiment?
Er zijn wat verwijzingen naar die albums.
Qua sound zit het toch meer bij je latere albums.
Dat gebeurt automatisch. De opnamemogelijkheden veranderen; je begint een bepaalde sound te ontwikkelen. De drumsound is beter. Bij The Final Experiment had ik nog niet mijn eigen studio, wat een compleet andere sound geeft. Toen konden we ook nog niet goed drums opnemen, dus wat je toen hoorde, waren allemaal elektronische samples. Ook had ik toen nog geen echte synthesizers. Ik had geen echte violen, cello's en hoorns. Die zijn allemaal nep. Uit de computer, zeg maar. Nu is het allemaal echt. Dat is het grote verschil.
Je grijpt op dit album wel wat terug naar de oude albums. Ten tijde van 01011001 ging je door een moeilijke periode. Was het lastig om daarop terug te grijpen?
Nee, dat heb ik echt wel achter me gelaten. Als ik nu aan dat album denk, denk ik wel aan de zware periode. Het was langer dan een jaar dat ik toch wel zware depressies had en antidepressiva moest nemen. Het moest voor mij allemaal niet meer. Ik zat toen echt te denken hoe ik er eens een einde aan zou kunnen maken. Het is ongelofelijk hoe je daarbovenop kan komen. Ik heb daar nu helemaal geen moeite meer mee. Ik zie het nu wel als een soort overwinning. Toen zag ik geen lichtpuntje aan het einde van de tunnel. Uiteindelijk ben ik daar honderd procent uitgekomen. Veel sterker, denk ik. Dat is zo'n fijn gevoel. Mocht ik nog een keer in een depressie raken, dan moet ik terugdenken aan die tijd en weten dat het mogelijk is om er zelfs nog sterker uit te komen.
Het nieuwe album klinkt ook een stuk optimistischer. Komt dat doordat je tegenwoordig een betere mindset hebt?
Het werkt bij mij niet zo dat als ik me goed voel, ik blije muziek ga maken. Het is ook vreemd. Als ik vrolijke muziek hoor zoals Bon Jovi, kan ik heel depressief worden. Terwijl als ik hele donkere, duistere muziek hoor als Tangerine Dream, kan ik er heel gelukkig van worden. Of Black Sabbath ofzo. Ik word vrolijker van Black Sabbath dan van ABBA, dus dat is het niet echt. Het is wel zo dat als ik me beter voel, ik dan meer zin heb om te creëren. Daarom snap ik bluesmuziek niet. "Je schrijft de beste nummers als je in de shit zit." Nou, ik absoluut niet. Het is helemaal klote wat ik dan maak. Ik moet me echt lekker voelen en een fijn gevoel hebben. Dat kan door een heleboel dingen gebeuren. Doordat ik een goeie film zie of een goeie plaat hoor. Daar kan ik echt inspiratie van krijgen. Dan wil ik een gitaar pakken en gewoon muziek creëren. Daar komen bij mij de beste dingen uit.
Dan vind ik het toch heel opmerkelijk dat het terugkerende thema in je albums onder meer de opkomst van technologie en het verliezen van menselijkheid is. Heel deprimerend, eigenlijk.
Ja... En ik merk dat ook aan mezelf. Dat is heel vervelend. Ik kan nu ook niet meer zo van muziek genieten als vroeger. Toen moest ik alle auto's in de straat wassen om genoeg geld te krijgen voor de nieuwe plaat van Rainbow, bijvoorbeeld. Dan ging je naar de winkel en kocht je die plaat en zette je 'm op en draaide je hem honderd keer. Zelfs de nummers die je klote vond, begon je goed te vinden. Nu lees je een magazine, ga je naar YouTube en zoek je een album op. Ik luister twintig seconden. "Oh ja. Goed. Volgende!" Ik kan er niet meer zo van genieten nu het zo makkelijk is. Dat is een beetje een gevoel dat ik meemaak omdat ik uit de tijd voor computers kom. Ik kom uit de tijd van zwart-wit-tv. Ik zie hoe snel en exponentieel de technologie groeit, hoe hard het allemaal gaat. Eigenlijk veel te hard. Hoe zeer mensen afhankelijk worden van technologie. Ik ben in totale paniek als mijn computer het even niet doet. We zijn totaal afhankelijk van technologie en daar houd ik niet van.
Toch interessant dat je eigenlijk een beetje een digibeet bent, terwijl je toch over futuristische thema's muziek maakt.
Ik omarm de technologie. Ik ben helemaal voor. Maar ik gebruik het in mijn voordeel. Ik laat het echter niet mijn leven overnemen. Ik heb bijvoorbeeld geen iPhone en ga ik misschien ook nooit hebben. Ik heb een stomme, oude Nokia van tien jaar oud. Volgens mij maakt hij niet eens foto's.
Het valt nog mee dat je wel al een mobiele telefoon hebt...
Dat is voor als ik boodschappen ga doen en yoghurt moet halen voor mijn vriendin, maar niet meer weet welk merk, dan kan ik haar bellen.
Maar gebruik je op muzikaal gebied wel de nieuwste technologieën?
Voor opnemen wel. Voor instrumenten niet. Ik vind de oude instrumenten nog steeds beter klinken. Een echte Hammond klinkt beter dan de electronische nep-plugins die je hebt. Hetzelfde met gitaren. Ik hang er een echte versterker aan met een echte speaker. Gewoon omdat het beter klinkt.
Het liefst dan ook een buizenversterker?
Tuurlijk! Maar dat gezegd hebbende: het moment dat een plugin beter klinkt dan een ouwe Marshall, dan gaat die ouwe Marshall eruit. Dat is alleen maar lastig. Een hoop lawaai en een hoop werk om hem op te zetten en de juiste sound eruit te krijgen. Het is geen principekwestie. Ik gebruik wat het beste klinkt. De oude opnamemogelijkheden met tape enzo klinken voor geen meter. Je verliest hoog, je kan niet te veel laag gebruiken, etcetera. Met digitaal opnemen klinkt het gewoon veel beter. Ik wil wel gewoon het beste wat er is.
De meest gestelde vraag ging over de zangers. Nu werk je met veel oude bekenden. Is dat omdat The Source een prequel is?
De regel dat ik alleen met nieuwe mensen wil werken, was er alleen bij The Human Equation en The Theory Of Everything. Maar ik zag dat nu als een beperking. Wat je al zegt, dit nieuwe album is de bron. Ik zie dit als een nieuw begin. Ik wou gewoon de beste zangers ter wereld, heel simpel. En met de meesten heb ik al mee gewerkt. Zo had ik bijvoorbeeld een stuk, daarvan wist ik dat het gewoon Hansi Kürsch van Blind Guardian moest zijn. Dat had ik gewoon in mijn kop. Daar had ik al mee gewerkt. "Nou ja, maakt niet uit, ik ga hem vragen", dacht ik toen. Geen beperkingen, gewoon alle zangers die ik wilde vragen heb ik gevraagd. Het is een beetje fifty-fifty deze keer. Vijftig procent nieuwe zangers, vijftig procent oude bekenden.
Zei er nog iemand "nee"?
Jawel, dat heb ik altijd wel. Meestal probeer ik zo'n twintig zangers te bereiken waarvan er een hoop gewoon niet kunnen omdat ze te druk zijn of aan het touren zijn. Het gebeurt iedere keer. Dat is voornamelijk bij de mensen waar ik nog niet mee gewerkt heb. De mensen waar ik al eerder mee gewerkt heb, kennen me en weten dat het gezellig wordt; dat het te gek gaat klinken. Of ze houden van mijn muziek. Dat is een stuk makkelijker, natuurlijk. Als je mensen moet overtuigen omdat ze mijn muziek niet kennen, dat is al vrijwel onmogelijk. Als ik een David Gilmour wil hebben of een Ritchie Blackmore, die hebben dan misschien wel eens van me gehoord, maar kennen mijn muziek waarschijnlijk niet en hebben er ook geen binding mee. Die mensen zijn veel moeilijker over te halen dan mensen die mijn muziek wel kennen.
Heb je ook wel eens dat ze jouw muziek wel blijken te kennen en al langer mee wilden doen, zonder dat jij het wist?
Ja zeker weten. Dat was destijds met James LaBrie zo. Ik wist niet dat hij mijn muziek kende, maar een fan zei dat ik eens in een Dream Theater-fanzine moest lezen, waar ze hem vroegen naar Ayreon. "Te gek, als hij me ooit vraagt, dan doe ik het wel!", las ik daar. Dus ja, dat is natuurlijk super. Of op deze plaat heb ik Tommy Rogers van Between The Buried And Me. Ik had geen flauw idee dat hij mijn muziek kende. Het is zo'n jonge gozer in toch wel een beetje een ander segment qua muziek. Maar ik vroeg hem en hij reageerde dat hij het te gek vond en dat hij alles van me kende. Dan ben ik wel verbaasd. Of Mikael Åkerfeldt van Opeth. Ik stuurde hem allemaal mails om uit te leggen wie ik ben, met allemaal links naar YouTube enzo. Hij mailt terug: "Man, doe niet zo raar, Electric Castle is een van mijn favoriete albums." Dat is echt zo'n kippenvel-moment. Zelfs nu ik het vertel krijg ik kippenvel.
Bij Åkerfeldt had je het eigenlijk wel kunnen weten...
Ja, hij houdt wel veel van underground en spacey muziek. Maar dat soort erkenning van andere muzikanten vind ik het mooiste dat er is. Zeker van muzikanten die ik zelf te gek vind.
Je hebt nu eindelijk Tobias Sammet (Edguy, Avantasia) op je album. Je werkte al eens met hem samen voor de Elected-single en jij bent te horen op een van zijn Avantasia-albums.
Dat is zo een gave gozer, dat geloof je gewoon niet. Het is zo lachen met hem. Onze mails... Echt, we kunnen er een boek van maken. Je ligt helemaal dubbel als je ze leest. Ik vroeg hem voor dit album en hij kon niet wachten om het te doen. Ik vind hem zo onderschat als zanger. Hij heeft het super gedaan. Dat hoor je wel op de plaat. Als ik hem vroeg om iets net iets anders te doen, deed hij het zonder morren. Een week later had ik het dan weer binnen, ondanks dat hij altijd gruwelijk druk is. Hij is zo druk, dat geloof je niet. Natuurlijk met Avantasia en nu weer met Edguy. Hij is zo'n leuke gozer. Een aardige kerel om mee te werken. Dat inspireert me. In tegenstelling tot gasten die moeilijk doen of meer geld willen ofzo. Dat soort gezeik heb ik geen zin meer in. Dan hoeft het voor mij niet meer. Dan haak ik af. Dat gebeurt ook, dat ze lopen te zeuren. "Dit en dat en dat wil ik niet. En ik wil toch meer geld." Hoepel dan op, man! Dan niet hoor!
Is dat al voorgekomen?
Natuurlijk. En ik vind het helemaal niet erg om mensen te betalen. Als je met grote namen en groot talent werkt, kost het pegels. Dat snap ik helemaal. Maar als ze het alleen doen voor het geld en ze zeggen niks over de muziek, dan houdt het gewoon op.
Tobias was niet bij jou in de studio geweest?
Nee. Ik had deze keer wat guide-zangers die ongelofelijk goed waren. Zij zingen het album in, als voorbeeld voor hoe de zangers en zangeressen het ongeveer moeten doen. Ze hebben de lat zo hoog gelegd dat Tobias zich helemaal de tering schrok. "Holy shit, man! Ik ga dat lekker in mijn eigen tijd doen", mailde hij.
Wie waren die guide-zangers?
Will Shaw, een Amerikaanse zanger. Die heb ik via YouTube ontdekt. Hij zong Ayreon-nummers in zijn auto, maar wel op het niveau van Russell Allen. Dan doet hij Dawn Of A Million Souls in zijn auto, maar wel net zo goed als Russell. En Wilmer Waarbroek, waar ik al vaker mee gewerkt heb. Hij heeft ook de guides gedaan op mijn vorige album. Hij heeft een bereik, dat geloof je gewoon niet. Van heel laag naar heel hoog. Verder had ik nog Lisette, die bij de liveshows ook de achtergrondzang gaat doen. Ook Jan Willem had ik als guide-zanger. Hij had in de try-outs van The Theater Equation de rol van James LaBrie. Dus ja, Tobias zei: "I don't want to fail in front of your eyes." Dus heeft hij het in zijn eigen studio opgenomen.
Hij maakt met Avantasia natuurlijk ook grote conceptalbums met vele gastmuzikanten. Wisselen jullie dan ook tips uit?
De hele tijd. "Goh, wat heb jij voor die betaald?" of "Kan je me helpen aan zijn contactgegevens?" of "Hij antwoord niet. Hoe bereik je hem?" Dat soort dingen.
Je noemde net al dat de pre-orders gigantisch waren. Ik zag wat filmpjes waarin je aan het signeren bent. Hoeveel handtekeningen per uur haal je tegenwoordig?
Veel. Ze hadden het echt perfect geregeld. Ze hadden hoge tafels neergezet waar alles op lag. Die haalden ze dan weer weg als ik ze gesigneerd had. Ik hoefde echt niets te doen, behalve signeren. Ik heb drie dagen lang negen uur per dag gesigneerd. Maar het ging heel snel.
Hoeveel waren het er dan ongeveer?
Geen idee. Duizenden. Ik weet de exacte aantallen niet. Acht- of negenduizend of zoiets? Ik moet zelfs nog een keer terugkomen. Maar het ging heel snel. Het was ook voor het eerst dat ik ook echt pijn aan mijn hand had. Maar het was ook wel heel gezellig. Je zit met die twee gasten, keihard muziek op. Iedereen heeft zijn eigen muziek bij zich die we elkaar lieten horen. De tijd vloog echt voorbij.
Heb je nog nieuwe muziek ontdekt?
Jazeker. Avenged Sevenfold hebben we gedraaid. En Mastodon. De nieuwe Mastodon hebben we dus gedraaid. Ik had iets van: "Holy shit! Dit is goed." Ik dacht dat het echt gebrul was, maar het zijn echt sterke nummers. Ik heb een heleboel dingen opgeschreven die ik daarna nog beter ben gaan beluisteren.
Hoe erg hou jij de nieuwe bands in de gaten?
Honderd procent. Ik ben geabonneerd op een heleboel magazines. Iedere keer als een album 'album van de maand' is, of als ik er veel positiefs over hoor of lees, ga ik het beluisteren. Absoluut. Ik wil heel erg op de hoogte blijven. Wat overigens niet wil zeggen dat ik alles goed vind. Was dat maar zo. Maar nee, ik vind eigenlijk maar heel weinig echt goed.
Wat is het laatste goede dat je gehoord hebt?
Die twee die ik net noemde. Daar heb ik inmiddels wel al meer van geluisterd. Tijdens het rennen heb ik de nieuwe Mastodon al een paar keer geluisterd en heb ik nu wel m'n favoriete songs gevonden. Avenged Sevenfold ook. Ik moet het echt wel een paar keer luisteren om me erin te verdiepen. Maar bijvoorbeeld dingen van Opeth of Devin Townsend, die blijf ik sowieso beluisteren als ze met wat nieuws komen. Daarvan weet ik al dat het goed is.
In september ga je een paar shows doen onder de noemer Ayreon Universe. De drie shows waren heel snel uitverkocht. Dat moet ook goed voelen, denk ik.
Jazeker. Dat had ik ook absoluut never nooit verwacht. Ik ging naar 013: "Denk je dat er interesse is?" "Ja, tuurlijk! Je moet het niet één keer doen, maar twee keer!" Drieduizend en zesduizend bezoekers, dat is nogal wat hoor. Ik twijfelde wel. Dus ze zeiden: "Weet je wat? We doen twee shows en nemen een optie op een derde show." Drie keer leek me echt te veel. Dus we deden die twee shows in de voorverkoop en die waren al binnen twee uur uitverkocht. Dus toen hebben we die derde show toegevoegd. Ik had echt niet verwacht dat het zo snel zou gaan. Als ik dat wel verwacht had, had ik er wel meer gedaan. Maar op het laatste moment kan je dat niet meer regelen. We zijn er al een jaar mee bezig geweest voordat we überhaupt met de voorverkoop begonnen. Om zestien zangers en tien muzikanten en de hele crew en alles bij elkaar te krijgen, dat vergt heel veel voorbereiding. Dat is gewoon twee jaar werk.
Hoe begon het idee?
Dat begon bij The Theater Equation. Toen ik zag wat voor effect het op mensen had, hoe zeer ze onder de indruk waren, toen wist ik dat ik zoiets nog een keer moest doen. Ze waren uit de hele wereld gekomen voor die shows. Toen vond ik dat we echt eens een Ayreon-show moesten doen. Een officiële, zeg maar. The Theater Equation was niet door mij geregeld, al was ik er wel bij betrokken. Maar nu heb ik samen met Joost van den Broek dit opgezet. Het was er tijd voor. Het is voor het eerst in meer dan twintig jaar dat we het doen. Het is ook heel leuk om aan te werken.
Jij staat als een 'special appearance' op de poster. Je gaat dus niet de hele show optreden?
Nee, dat is echt mijn ding niet meer. Ik wil het wel organiseren en een beetje als dirigent alles begeleiden. En de gitaristen zijn ook tien keer zo goed als ik.
Wie heb je ook alweer? Marcel Coenen dacht ik?
Ja, Marcel Coenen en Ferry Duijsens. Dat is echt de beste slaggitarist waar ik ooit mee gewerkt heb. Het is ongelofelijk hoe snel hij alles leert en hoe strak hij alles speelt. Dus dan maak ik gewoon een appearance ergens, een paar nummertjes.
Wat iedereen die er niet bij kan zijn wil weten is: gaat het opgenomen worden voor een dvd?
Absoluut. Er zijn nu zoveel mensen die niet kunnen komen, dus we moeten wel. Nu gaan we het wel goed doen. De dvd van The Theater Equation heeft echt vreselijk camerawerk. Echt helemaal klote. Dus nu hebben we het perfect geregeld. Het team dat altijd Epica doet, gaat het nu filmen. We gaan twee avonden opnemen, voor de zekerheid. Het komt dan op dvd en blu ray uit, met behind-the-scenes, alles.
Nu we het daar toch over hebben: zit er bij de nieuwe ook weer een kijkje achter de schermen?
Ja. Alleen het jammere is dat niet veel zangers bij mij in de studio zijn geweest. Van de zangers die geweest zijn, heb ik het gefilmd. En die niet geweest zijn, hebben wel wat opgestuurd. We hebben er wat moois van gemaakt.
De 28e komt het album uit en je gaat weer een korte signeertour doen. Ga je ook weer akoestisch optreden?
Nee, ik denk het niet. Ik heb geen Nederlandse zangers op deze plaat. Nou ja, ik heb wel Nederlandse zangers maar die wonen niet meer in Nederland. Dus het is niet te doen.
