Ik had nog niet veel materiaal geschreven voordat ik naar de opnamesessies ging.

Was je er gerust op dat het allemaal in een korte tijd zou gaan lukken?

Ja, daar was ik niet bang voor. Het was een experiment en ik vroeg me af hoe dat zou gaan uitpakken. Ik was er niet geheel zeker van of we in staat waren om het klaar te spelen. Als je met verschillende muzikanten werkt, weet je op een bepaald moment waar ze toe in staat zijn. Dan denk je dat tien dagen voor Transatlantic waarschijnlijk wel toereikend zijn. Maar ik kon moeilijk inschatten hoe het met de groep mensen voor The Grand Experiment zou zijn. Dat is natuurlijk altijd de vraag en pas achteraf kun je daar wat van zeggen. Er waren momenten waarop ik me afvroeg of we het wel gingen redden.

Jullie hadden maar acht dagen toch?

Ja, ik geloof inderdaad dat we maar acht dagen hadden. We waren een jaar ervoor bij elkaar gekomen. Alleen Mike Portnoy was er toen niet bij. Er waren destijds vijfendertig minuten aan muziek geschreven. Maar toen Mike het materiaal hoorde, begon alles te veranderen. We pakten overal wat vandaan en schreven extra stukken op verschillende plaatsen. Iedereen kwam met zijn ideeën. Het pakte heel goed uit.

Was het moeilijk om keuzes daarin te maken?

Het was voor mij soms moeilijker dan voor de anderen.

Omdat je normaal gesproken gewend bent vooral zelfstandig het materiaal te schrijven?

Ja. Ik ben gewend veel materiaal vooraf klaar te hebben dat ik zelf al mooi vind. Ik ben gewend om veel tijd te nemen om te beslissen of ik iets leuk vind. Ik had in het begin niet altijd evenveel vertrouwen in de ideeën van anderen, maar ik zat fout. Ik heb echt geleerd om de anderen te vertrouwen. Mike is heel enthousiast gedurende de opnamesessies. Dat enthousiasme heeft ons echt door de sessies geholpen. Bill Hubauer en ik waren sceptischer en onzeker of bepaalde genomen beslissingen wel de juiste waren en of we de juiste richting op gingen. Dus Mike was erg belangrijk omdat je anders besluiteloos blijft en het nooit tot een goed album komt.

Mike is dan ook meer van het geheel en jij richt je meer op details.

Dat klopt en dat is een van de redenen waarom onze samenwerking zo goed uitpakt. Hij is degene die op het ‘schoolbord’ uittekent hoe de grote lijnen eruit komen te zien. Terwijl ik de muziek volg. We werken dus op een verschillende manier, maar we vullen elkaar goed aan.

Uiteindelijk is het een goed album geworden dat veel lovende reacties heeft ontvangen.

Inderdaad. Het is overweldigend. Ik wist vanaf het begin dat er iets anders aan de hand was dan voorheen, want een van de eerste mensen die het album hoorde, was Thomas Waber van InsideOut Music. Normaal gesproken reageert hij zo van ”Hmm, het is ok”. Dat is wat hij zei over het album The Light. Maar betreffende The Grand Experiment stuurde hij me een e-mail waarin hij juist zei dat het een van m’n beste platen was die ik ooit had gemaakt. Ik was daar positief verrast over, want terwijl je een album aan het maken hebt, zit je er zo ver in dat je geen idee hebt hoe de mensen het materiaal gaan ontvangen.

Je zit er zo ver in zodat je eigenlijk iemand van buitenaf nodig hebt die het je gaat vertellen hoe goed het klinkt.

Inderdaad. We luisteren allemaal op een verschillende manier. Het moment dat Thomas mij mailde, wist ik dat er iets speciaals ging gebeuren met deze plaat.

Elke keer dat je naar de nieuwe plaat luistert, hoor je weer nieuwe dingen.

Dat is inderdaad een van de tekenen dat het een goede plaat is. Het zit vol met verrassingen en experimenten.

Komt dat ook doordat je de anderen meer ruimte hebt gegeven? Bill Hubauer en Eric Gillette hebben bijvoorbeeld een goede en aanzienlijke bijdrage met hun vocalen.

Ja. Hun stijl van spelen en hun melodieën betekenen een hele nieuwe dimensie. Mijn bijdrage aan het album is dan ook niet groter dan die van de anderen. Ik kan ze niet genoeg bedanken voor hun zeer waardevolle bijdrage. Procentueel heeft Bill denk ik meer bijgedragen dan ik. Het is wel grappig dat juist ik dan juist alle felicitaties en eer toebedeeld krijg. “Neal Morse is doing it again.” Gelukkig krijgen de anderen in de meeste reviews ook wel complimenten. Toen ik aan het bidden was voor het album, begreep ik dat ik een stap terug moest doen en meer ruimte aan de anderen moest laten.

Hoe reageerden de anderen erop toen je met dat idee kwam?

We hebben het er al een tijd lang met elkaar over gehad. Randy George heeft al jaren lang zo’n plaat willen maken. Hij gaf aan dat het een goed idee zou zijn om samen te komen en samen aan een album te werken. Er is dus al langere tijd over nagedacht, maar nu was het dus de tijd om het op die manier te doen.

Het heeft uiteindelijk goed uitgepakt, getuige de vele positieve reacties.

Ja, aan God de glorie. Ik voelde vanaf het begin aan dat dit was wat Hij wilde. Hij gaf het hele proces en de mensen die erbij waren iets unieks dat resoneert met mensen. Dat is heel belangrijk, iets dat we met zijn allen delen.

Het is een heel energiek album geworden met een positieve boodschap, die al in het begin van The Call te horen is. “Leave it all behind you. Time to let it go. Free the chains that bind you. Let you heart go and follow the call.” Is dat de belangrijkste boodschap die je over wilt brengen?

Toen we aan de teksten werkten, was het vooral ik die wat inbracht. Bill bracht het intro in. De originele versie eindigde met: “…and let love shine a light on us all.” Ik dacht daar een tijdje over na tijdens de Flying Colours-tour kwam ik met het ‘Follow the call’-gedeelte. En ik had direct het gevoel dat dit het begin met de rest zou verbinden, ongeacht hoe het refrein er precies uit zou gaan zien. In mijn ogen mocht het niet ongerelateerd blijven. Veel van de teksten hebben we geschreven via berichtjes op het internet of over de telefoon. Ik belde Bill over het ‘Follow the call’-gedeelte en hij vond het een goed idee. Hij vroeg wel of het ‘Love shine a light’-gedeelte dan alsnog later op het album verwerkt kon worden. Dat vond ik prima. Ik schreef de teksten voor zowel Alive Again als The Call. Eric kwam met het concept voor Alive Again en mijn lyrics heb ik gebaseerd op dat concept. De lyrics van The Call liet ik aansluiten op de ‘Leave it all behind you’-deel, dat Bill had ingebracht.

Het is wel heel interessant hoe jullie alle puzzelstukjes op de juiste plaats hebben weten te krijgen.

Het wonderbaarlijke aan het hele proces is dat je een stap terug doet op een bepaald moment en dat je kunt zeggen: “Wow, het is ons gelukt”. Ik hoorde het eerst de definitieve mix van Waterfall. Ik heb altijd gedacht dat de vocalen niet helder genoeg gemengd waren en ik had bij de clavinet ook het gevoel dat die net niet op de juiste manier tevoorschijn kwam. Dus ik stuurde een e-mail dat er bepaalde dingen aangepast moesten worden. Het middelste deel was iets te hard. Het is ook best moeilijk en bovendien apart. Ik zing namelijk de melodie in het eerste deel van het couplet en Eric het tweede deel. Bill zingt het refrein en daarna zingt Eric weer. Dat is best moeilijk voor de mensen die gaan mixen, maar uiteindelijk is het ons allemaal gelukt.

Je hebt ook iets bijzonders gedaan met TweetSecret.

Ik besloot om daar wat mee te doen toen ik de app ontdekte en direct dacht ik: “Dit is heel cool”. Mike begon ermee en ik vroeg mijn technische mensen of ik dat kon doen voor Inner Circle. Ik had het gevoel dat ik iets moest opnemen, wat ik direct aan de ‘leden’ kon laten zien. Als ik het ergens zou moeten uploaden en converteren, dan zijn dat voor mij te veel stappen en kost het me teveel tijd, waardoor ik het niet doe. De technici kwamen er bij mij op terug maar ze wisten niet zeker of ze in staat waren om het te laten werken. “Waarschijnlijk kunnen we het.” Het kost achtduizend dollar om het op te zetten. Ik besloot om in zee te gaan met TweetSecret omdat het de mensen per maand niet zoveel kost. Dat haal ik dan weer af van de bijdrage die mensen moeten betalen voor Inner Circle. Ik besloot dat te doen omdat ik het leuk vind om dingen met mensen te delen. Er zijn altijd dingen waarvan ik weet dat mensen ze leuk en interessant vinden. Ik denk ook dat dat de redenen zijn waarom mensen deelnemen aan Facebook en Twitter en dat soort zaken. TweetSecret maakt het makkelijk voor mij.

Het was bijvoorbeeld heel interessant om via TweetSecret te volgen hoe een nummer als Waterfall verandert in de loop der tijd.

Ja. Ik liep door Barcelona en ik zong “Here by the waterfall”. Het origineel bevatte andere woorden. Het is wel grappig dat het vinden van de juiste vier zinnen soms lang duurt. De ene keer vloeit het zo uit de pen en op andere momenten kom je maar niet op de juiste woorden. Het zou eigenlijk makkelijk moeten zijn en het moet klinken alsof je er niet te veel over na hebt gedacht. Waterfall was wat dat betreft een moeilijk proces.

Is de samenwerking met de anderen zo goed bevallen, dat er een kans is op een nieuw album die op deze manier wordt gemaakt?

We waren de mogelijkheid toevallig aan het overleggen en ik heb goed nieuws: we gaan zeker nog een album maken met een soortgelijk proces. Wanneer dat gaat gebeuren, daar ben ik echter niet zeker van.

Je hebt nu ook in korte tijd al veel albums achter elkaar gemaakt. Voelde je ook de behoefte aan een vakantie?

Ja, ik wilde erg graag een vakantie. Ik kwam uit de Flying Colours en vlak daarna heb ik het Morse-fest nog gedaan, wat een enorme hoeveelheid werk inhield. We speelden twee volledige albums plus toegiften, we hadden een sectie met blazers en een koor. We hadden zoveel materiaal uitgebracht vorig jaar en ik had het gevoel dat we misschien moesten wachten met het uitbrengen van The Grand Experiment. Ik wil mensen namelijk niet overladen. Maar uiteindelijk is hetgene dat God wil voor mij het belangrijkste. Hij heeft me op een goede manier geleid tot waar ik ben. Daar blijf ik in vertrouwen. Ik weet dus niet wanneer ik aan vakantie toekom, maar het zal op het juiste moment komen.